نگاهی به تولید و تجارت مبلمان ودکوراسیون در ایران

صنعت مبلمان در ایران از چند سال پیش تاکنون پیشرفت های قابل قبولی داشته است و در تولید چوب و ساخت انواع مبلمان حرکت رو به رشدی را آغاز کرده است؛ در این گزارش به تولید و تجارت مبلمان در ایران و خلاء های موجود در این صنعت پرداخته می شود.

به گزارش شورای ملی مبلمان و دکوراسیون ایران و صنایع وابسته؛ از روزگاران کهن تا به امروز چوب و کالاهای ساخته شده از آن، تامین بخش مهمی از نیازمندی های جوامع بشری را عهده دار بوده است. اگرچه محصولات مختلفی باهدف جایگزینی پابه عرصه گذاشته و می‌گذارند لکن، دربسیاری از موارد کمترکالایی را می توان یافت که جامعیت خصوصیات بهینه چوب را دارا باشد.
چوب به عنوان ماده ای با سرعت تجدیدپذیری بالا، سازگار با محیط زیست و قابل بازگشت به طبیعت، خواص  مهندسی ویژه منحصربه فرد و سهولت تبدیل وفراوری، گوی سبقت را از سایر محصولات رقیب ربوده و بررسی روند تمایل به مصرف چوب وکالاهای چوبی در دنیا موید همین مساله می باشد. افزایش جمعیت، توسعه فرهنگی و هوشیاری جوامع بشری درخصوص ضرورت کاهش استفاده از مواد سنتزی و مصنوعی باهدف کاهش آلودگی های زیست محیطی   همگی عوامل تقویت کننده رشد روند استفاده از چوب وکالاهای چوبی است. صنایع چوب وکاغذ از نظر تنوع منابع مصرفی وتنوع محصولات تولیدی جزو بزرگترین صنایع دنیا تلقی می گردد که گاها پایه های اقتصاد برخی از کشورهای بزرگ توسعه یافته ی صنعتی برآن استوار است.
صنعت مبلمان در ایران از ۵۰ سال قبل پیشرفت های قابل قبولی داشته است و در تولید چوب و ساخت انواع مبلمان حرکت رو به رشدی را آغاز کرده است. امروزه استفاده از مبل تنها مختص به ثروتمندان نمی باشد و مبلمان به عنوان کالای اساسی در اکثر منازل مورد استفاده قرار می گیرد.
صنعت مبلمان در ایران
کشور ایران با دارا بودن ده هزار سال گنجینه تاریخی تمدن، فرهنگ، هنر و معماری، ارزش های اصیل و متنوعی را برای طراحی و زندگی مدرن در دست دارد.
یافته های تاریخی نشان می دهد قدیمی ترین شکل چهار پایه که از سفال ساخته شده در حدود ۸۰۰۰ سال قدمت دارد و اولین فرم صندلی های امروزی ریشه در چهار هزار سال پیش دارد که از منطقه املش گیلان حفاری و بدست آمده است.
علاوه براینها، نقوش زیبای یافت شده در ظروف و ابزار و همچنین دیوارهای کاخ ها نشان می دهد که طرح انواع نشیمن و مبلمان مورد استفاده  در سرزمین ایران دارای شخصیت  و اصالت خاص خود می باشد.
صنعتگران ایرانی در زمینه مبلمان کلاسیک که نیازمند انجام کارهای هنری است، ازجایگاه مناسبی در بین کشورهای منطقه و جهان برخوردار هستند و با وجود برخی ناملایمات هنوز هم دستان توانمند صنعتگران ایرانی تحسین جهانیان رابرمی انگیزد. اما در زمینه تولید مبلمان مدرن که نیازمند دستگاه ها و ماشین آلات پیشرفته است، کشورهایی که از فناوری و تکنولوژی های پیشرفته تری در این عرصه برخوردار هستند، جایگاه بهتری را به خود اختصاص داده اند.
در حال حاضر در ایران یازده دانشگاه با سه هزار فارغ التحصیل از رشته طراحی صنعتی وجود دارد. همچین مرکز آموزش مبلمان و دکوراسیون ایران با آموزش و تربیت دانشجویان در زمینه های طراحی مبلمان و طراحی دکوراسیون داخلی، پتانسیل خوبی را برای مطالعه و ایجاد طرحهای اصیل در اختیار تولیدکنندگان قرار می دهد.
امروزه صنعتگران مبل ایران  به کمک طراحان به دنبال طرح های مناسب برای زندگی مدرن معاصر هستند.
چند نمونه از این طرح ها عبارتند از:

الف- مبلمان کنفی:
دانشجویان طراحی مبلمان ایران در سواحل خلیج فارس شهری را مشاهده کردند با هزاران سال قدمت که به وسیله علف های دریایی و گیاهان بومی برای خود خانه سازی میکردند. با استفاده از این نوع کنف دریایی، امروز طرح های بیشماری در حال تولید است که بسیار مورد علاقه مردم در شهر های مختلف است.

ب- مبلمان ایرانی:
مطالعات در خصوص تولید مبلمان ایرانی با گرایش هنر و کاربردهای مردم ایران زمین از حدود ۲ سال پیش بطور جدی در مراکز آموزش مبلمان و دکوراسیون و دانشگاه هنر آغاز شده است.
هدف از این حرکت ، شناسایی دو مورد مهم برای طرحهای جدید بود:
۱- استفاده از نمادها و نشانه ها و آثار هنر و معماری در طراحی مبلمان،
۲- الگوهایی که نشان دهنده هنر و زیبایی شناسی ایرانی در طراحی باشد.
اکنون طرحهایی بر اساس همین الگوها به وجود آمده که اصالت و زیبایی بومی را به خوبی نشان می دهند. این حرکت شروع جنبشی عظیم در تولید آثار هنر- صنعت مبلمان کشور است.
مطالعه شیوه زندگی و رفتار شناسی مردم در زندگی مدرن امروز، بخش بسیار مهمی در ایجاد طرحهای جدید و مناسبی است که نیازهای زندگی امروز را پاسخ دهد.

فرصت های همکاری ایران با سایرکشورها:

ایران همواره در زمینه های مختلف با کشورهای همسایه و جهان همکاری داشته است . امروزه با گسترده شدن فضای ارتباطی و اجتماعی در دهکده جهانی، محصولات متنوعی برای استفاده در اختیار جامعه جهانی قرار گرفته است. در این میان جای مبلمان ایرانی خالی است، فضایی که پیش رو قرار دارد، فرصت های بیشماری را برای آینده نوید می دهد.
توسعه همکاری صنعت و دانشگاه و همچنین تخصصی شدن گرایش های طراحی، تولیدات با کیفیتی را به وجود می آورد تا آثار زیبا و فاخر تمدن و هنر ایران زمین در صنعت مدرن مبلمان و دکوراسیون در اختیار تمامی کشورهای جهان قرار گیرد. محصولات ومصنوعاتی که به خوبی می تواند ارتباط با دنیای پیرامون برقرار نموده و روش های جدیدی را برای زندگی ارائه دهد. تولیداتی که همانند صنایع دستی و هنرهای زیبای اصیل ایرانی، در اختیار استفاده کنندگان جهانی قرار گیرد.
گردش مالی سالانه بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی این صنعت نیز نشانگر اهمیت و جایگاه این صنعت در بین صنایع کشور و آثار زیان بار بی توجهی به آن است. صنعت مبلمان یا تولید مصنوعات چوبی از دهه های گذشته همواره به عنوان یکی از مصادیق صنایع زنجیره ای زود بازده که می تواند منجر به توسعه اقتصادی کشورها شود، ازسوی نهادهای اقتصادی وابسته به سازمان ملل متحد به کشورهای درحال توسعه پیشنهاد شده است. این صنعت ضمن تحقق بخش مهمی ازاستراتژی توسعه صادرات غیر نفتی کشور و کسب درآمدی ارزی قابل توجهی، می تواند دولت را در رفع مهمترین مشکل کنونی جامعه یعنی بیکاری یاری کند.
مطالعات دهه گذشته نشان می دهد صادرات مبل ایران از ۵% به بیش از ۱۵ % رسیده و این روند روز افزون نشان دهنده توسعه و افزایش کیفیت و زیبایی محصولات مبلمان در کشور، است.
بنابر اعلام مرکز  آمار ایران در حدود ۲۲۶ واحد تولید صنعتی مبلمان با اشتغال زایی حدود ۱۰ هزار نفر در کشور وجود دارد. همچنین بنابر گزارش های اتحادیه درودگران تهران تعداد ۱۵۷۳ کارگاه تولیدی دارای مجوز در زمینه صنایع چوب در تهران فعالیت می کنند و حدود ۱۱۷ هزار نفر در این کارگاه ها مشغول به فعالیت هستند.
بر اساس تحقیقات به عمل آمده میزان۲۰% مصرف مبلمان مدرن در کشور دراختیار تولیدکنندگان داخلی بوده و۸۰% باقی از طریق واردات قانونی و غیرقانونی تامین می شود. اگرچه در ایران هنوز کیفیت برخی محصولات تولیدی به روز نیست، اما سرمایه گذاری در صنعت چوب ایران چشم انداز روشنی دارد.

واردات ماشین آلات مبلمان
در ایران که کشوری در حال توسعه است، ورود ماشین آلات و مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت مبلمان (اداری و خانگی) از سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) آغاز شد. ایران در مبلمان صفحه ای نسبت به مبلمان خانگی بدلیل واردات ماشین آلات صنعتی، پیشرفت بهتری داشته است. همکاری شرکت های ایتالیایی و ایرانی به منظور تولید مشترک مبلمان صفحه ای نشان از جایگاه خوب کشورمان در این صنعت دارد.
در خصوص تجارت ماشین آلات کشور چین نیز از مقاصد تجاری ایران محسوب می شود و امروز پتانسیل خوبی برای همکاری اقتصادی در زمینه واردات ماشین آلات وجود دارد. می توان گفت واردات ماشین آلات و مواد اولیه مربوط به تولید مبلمان خانگی و اداری فرصت خوبی برای همکاری کشور های عضو کافا با ایران است.

قطب های مبلمان ایران
در حال حاضر تهران، پایتخت ایران بدون شک بزرگترین قطب تجارت مبلمان می باشد. علاوه بر تهران در شهر های دیگر نظیر اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، تویسرکان، ملایر  و…. کشور نیز صنعت مبلمان دارای رشد قابل توجهی شده است. این حقایق بیانگر اقبال جامعه نسبت به این محصول می باشد و نوید بخش آینده ای روشن برای آن خواهد بود.

طراحی مبلمان ایرانی
طراحی مبلمان در ایران به شیوه ای است که تلفیقی معرق، منبت، گره چینی از هنر ایرانی و مدل ها و سبک های منتخب و برتر جهانی پدید آمده است ( برای مثال المان دکو ترتیب و تلفیقی از مدل باروک و منبت است).  بنابراین سبکی که به شکل سنتی در ایران باشد نداریم.

تولید مبلمان در ایران
صنعت چوب و مبلمان کشورمان در حال حاضر بیش از ۵۰۰ هزار کارگاه کوچک و بزرگ تولیدی را به خود اختصاص داده و مبلمان در ایران عمدتا توسط واحد های صنفی تولید می شود و واحدهای صنعتی به تعداد به مراتب کمتری در این عرصه حضور دارند.

*** خلاء های موجود در صنعت مبلمان کشور
مواد اولیه:

1. وابستگی زیاد به سایر صنایع برای تأمین مواد اولیه
2. تأمین مواد اولیه چوبی مطابق با استانداردهای بین المللی
3. حق بالای گمرک مواد اولیه مورد نیاز صنعت
4. قیمت بالای مواد اولیه در کشور
5. وجود مشکلات مرتبط با پرداخت مالی به تأمین کنندگان خارجی
6. کمبود صنایع تولید مواد اولیه

فناوری:

1. وابستگی فنی و تکنولوژیکی به خارج از کشور
2. ضعف تحقیق و توسعه در صنعت مبلمان
3. عدم استفاده از استانداردهای به روز در تولید محصولات
4. محدودیت ارتباط صنعت مبلمان با دانشگاه و مراکز علمی- پژوهشی

ظرفیت های تولید:

1. رشد ناهمگون و نامتوازن صنعت
2. فقدان زیرساخت ها  و ظرفیت های لازم در صنعت
3. تعداد پایین تولیدکنندگان صنعتی
4. ضعف یکپارچگی و عدم ادغام عمودی کارگاه های کوچک برای افزایش توان رقابتی صنعت
5. ظرفیت پایین تولید کارگاه های تولید مبلمان

بازار فروش:

1. ناآگاهی از بازارهای هدف
2. حضور قدرتمند رقبای همسایه و جهان
3. عدم آشنایی بازار جهانی از صنعت مبلمان ایران و ضعف سیستم اطلاع رسانی

صنعت مبلمان ایران در حال حاضر تکنولوژی محور است. برای موفقیت در تولید و احیانا صادرات، باید مجموعه ای از شرایط درون سازمانی و برون سازمانی فراهم گردد که در حال حاضر مهیا نیست. تهدید این است که صنعت مبلمان چوبی ایرانی درحال از دست دادن قابلیت مزیت رقابتی در مقیاس با مبلمان های خارجی است و فرصت، نزدیکی به جنگل های روسیه به عنوان مهم ترین منبع تامین مواد اولیه و احیانا انتقال سایت تولید برخی از صنایع مبلمان داخلی به این جنگل ها مشابه کشور ترکیه و نزدیکی به بازارهای مصرف در حوزه کشورهای عربی است.
اکنون صنعتگران برای تامین مواد اولیه ی تولید با مشکلاتی مواجه هستند به نحوی که مشکلات تامین مواد اولیه ای مانند MDF و چوب خام که فناوری لازم برای تولید آن بالا است، در داخل کشور وجود ندارد. به همین دلیل این بخش از صنعت ایران می تواند در ارتباطی موثر با صنعتگران دیگر کشورها بهبود یافته و این خلاء در کشور برطرف شود.